Bağımlılık; kişinin kullandığı bir madde, alkol, nesne veya yaptığı bir davranış üzerindeki kontrolünü kaybetmesidir. Bağımlılık birçok şeye karşı oluşabilir. Örneğin:
- Madde
- Alkol
- Sigara
- Kumar
- Teknoloji
Bağımlılığın oluşumunda etkili birçok neden vardır. Psikolojik ve biyolojik faktörler bu süreçte etkindir. Merak duygusu bunların en başında gelmektedir. Merak duygusunun getirdiği bir kereden bir şey olmaz düşüncesi ile kullanım başlamaktadır. Kullanılan madde beyinde dopamin adını verdiğimiz nörotransmiteri etkiler. Dopamin; motivasyon, düşünce, dikkat, karar verme süreçlerinde rol alır.Kullanılan madde sıklığına,türüne ve süresine göre dopamine zarar verir ve bağımlılık sürecini başlatır.
Yeşilay bağımlılık döngüsü ile ilgili aşağıdaki şemayı hazırlamış, bağımlılığın oluşması ve devam sürecini bu şekilde özetlemiştir:
Peki Tedavi Süreci Nasıl İlerler?
Tedavi sürecinde psikolojik, fizyolojik ve sosyal boyutların hepsi ile birlikte çalışmak bu sürecin en önemli anahtarıdır. Herhangi birinin ihmal edilmesi ile tedavi süreci olumsuz yanıt verebilir veya dögü tekrar başa sarabilir. Tedavinin temel amacı maddenin bırakılması ve yeniden kullanılmasını önlemektir. Tedavi başladığında madde kesileceği için bireyde yoksunluk belirtileri başlayacaktır. Bu yoksunluk süreci için tıbbi destek sağlanmaktadır. Bununla birlikte psikolojik ve sosyal destek süreci de devam etmektedir. Çünkü madde bağımlılığı ile birçok psikolojik problem de ortaya çıkmaktadır. Panik bozukluk, kendine zarar verme, dürtüsellik, intihar ve depresyon bunların önde gelenleridir. Birey bağımlılık sürecinde öfke, sinir ve stres duyguları yaşadığında bu süreci madde kullanarak çözmeye çalışmıştır. Bu noktada psikolojik süreçte, bu saydığımız duygularla madde kullanımı ile değil, etkili ve sağlıklı baş etme yöntemleri(nefes egzersizi vb.) kullanılması ile birey desteklenmektedir. Ayrıca tedavi sürecinde Bilişsel Davranışçı Terapi tekniklerinin de etkili olduğu gözlemlenmiştir. Sosyal destek sürecinde bağımlı olan bireyi olumsuz çevreden uzaklaşma, yeni arkadaşla edinme, işe başlama, sportif faaliyetlere katılma gibi alternatif güzel alışkanlıklar edinmeye yönlendirmek önemlidir.
Son olarak yapılan araştırmalarda bu tip olumlu alışkanlıklara yönelen bireylerin bağımlılık sürecinin tamamen sonlandığı ve tekrar başlama gereksinimi olmadığı ancak bunun yerine olumsuz alışkanlıklarına devam eden bireylerin bağımlılık sürecinin başına döndüğü tespit edilmiştir. Tüm bunlardan dolayı diyebiliriz ki bağımlılık sürecinde kişinin çabasının önemli olduğu kadar, aile ve çevresi de önemli rol almaktadır.
Saygılarımla.
