Akciğer kanseri tedavisinde en büyük engellerden biri olan kemoterapi direnci, genetik düzeyde araştırılan yeni bir yöntem sayesinde yeniden gündemde. CRISPR/Cas9 gen düzenleme teknolojisinin, kemoterapiye karşı direnç geliştiren tümörlerde belirli genleri hedef alarak tedaviye yanıtı artırabileceği yönünde umut verici ancak henüz deneysel bulgular elde edildi.

Araştırmalar, özellikle NRF2 isimli genin aşırı aktif olduğu akciğer kanseri türlerinde kemoterapi ilaçlarının etkisinin azaldığını gösteriyor. NRF2, hücreleri stres koşullarına karşı koruyan bir mekanizmanın parçası. Kanser hücreleri bu savunma mekanizmasını abartılı şekilde kullanarak tedaviden kaçabiliyor.

Bilimsel literatürde yer alan en kapsamlı çalışma, Gene Therapy dergisinde yayımlanan “Exon skipping induced by CRISPR-directed gene editing regulates the response to chemotherapy in non-small cell lung carcinoma cells” başlıklı makale. Bu çalışmada araştırmacılar, CRISPR kullanarak NRF2 gen bölgesinde düzenleme yaptı ve bunu hem hücre kültürü hem de hayvan modeli üzerinde test etti.
📌 DOI: 10.1038/s41434-022-00324-7

Sonuçlar, CRISPR müdahalesinin tümör hücrelerinin kemoterapi ilaçlarına karşı daha duyarlı hale geldiğini ve bazı modellerde tümör büyümesinin yavaşladığını ortaya koydu. Bu bulgular, tedavi direncinin genetik mekanizmalar üzerinden kontrol altına alınabileceği ihtimalini güçlendiriyor.

Ancak uzmanlar, bu sonuçların insanlarda etkili olduğunun söylenebilmesi için erken olduğunu vurguluyor. Mevcut veriler yalnızca laboratuvar ortamı ve hayvan çalışmaları ile sınırlı. Bu nedenle yöntemin klinik uygulamaya geçebilmesi için uzun vadeli ve kapsamlı insan çalışmaları gerekiyor.

Bilim çevreleri yine de temkinli bir iyimserlik taşıyor. CRISPR’ın tümörlerde hedefe yönelik düzenleme yapabilmesi, gelecekte kanser tedavilerinin kişiselleştirilmesi ve mevcut ilaçların daha etkili hale getirilmesi açısından önemli bir adım olarak görülüyor.

Türkiye’deki üniversitelerde yürütülen genetik ve moleküler biyoloji çalışmaları düşünüldüğünde, bu tür araştırmaların yerli bilim insanları tarafından da yakın gelecekte daha yoğun şekilde ele alınması bekleniyor.

🔗 Bilimsel Kaynaklar

1. Gene Therapy (Nature) – “Exon skipping induced by CRISPR-directed gene editing regulates the response to chemotherapy in non-small cell lung carcinoma cells”
   DOI: 10.1038/s41434-022-00324-7

2. PubMed veri tabanı – CRISPR & NRF2 ilişkili kanser mekanizmaları

3. Kanser biyolojisi ve gen düzenleme üzerine ek laboratuvar araştırmaları (2022–2025 literatürü)